3 THỨC CỘT CƠ BẢN TRONG KIẾN TRÚC CỔ ĐIỂN: DORIC, IONIC, CORINTH
Phong cách nội thất Wabi Sabi không hướng con người ta đến một không gian sống hoàn mỹ nhưng giúp họ tìm thấy hạnh phúc gói gọn trong vẻ đẹp thô vụng, nguyên sơ.
Nền văn hóa Nhật Bản vốn luôn khác biệt và đầy huyền bí. Trong số rất nhiều triết lý có nguồn gốc từ xứ sở mặt trời mọc, Wabi Sabi được nhận xét là một triết lý quan trọng bậc nhất, thậm chí còn so sánh như vai trò của phong thủy đối với người Trung Hoa. Đồng thời đây luôn là một trong những thách thức cuốn hút của nghệ thuật.
Càng tìm hiểu nhiều về Wabi Sabi, càng nhận ra khái niệm này rộng lớn và khó cắt nghĩa thế nào. Mỗi một cá nhân lại có sự “ngộ” riêng về phong cách thiết kế đặc sắc này. Triết lý Wabi Sabi hiện diện trong rất nhiều lĩnh vực của cuộc sống, từ hội họa, thơ, kịch, đặc biệt là trong kiến trúc và thiết kế nội thất.
Sự thô mộc vụng về tạo nên vẻ đẹp dang dở nhưng đầy ấn tượng của phong cách nội thất Wabi Sabi.
Wabi Sabi là vẻ đẹp vô thường, dở dang
Phong cách Wabi Sabi bắt đầu nhen nhóm từ khoảng thế kỷ 12 – 14, ban đầu là vì sự xâm nhập của Đạo giáo, đặc biệt là Thiền Phật vào cách sống và sự cảm nhận vẻ đẹp của người Nhật. Đến thế kỷ 16, Wabi Sabi mới chính thức bước vào một thời kỳ đỉnh cao và trở thành vị trí độc tôn trong quan niệm thẩm mỹ của xứ Phù Tang nhờ nghi thức trà đạo cải tiến của thiền sư Sen no Rikyu. Ông là người đầu tiên sử dụng chiếc ấm trà bình dân với những chiếc chén sứt thay vì bộ ấm trà thiết kế tinh xảo đắt tiền từ Trung Quốc để tiến hành nghi thức trà đạo.
Không chỉ là linh hồn của nghệ thuật trà đạo Nhật, Wabi Sabi còn là hệ quy chiếu thẩm mỹ cho mọi lĩnh vực khác nhau từ kiến trúc, thơ cho đến hội họa, kịch. Theo thời gian, Wabi Sabi chiếm một vị trí thiêng liêng trong các giá trị thẩm mỹ với vai trò giống như triết lý hoàn mỹ Hy Lạp đối với văn hóa phương Tây vậy. Chỉ có điều, Wabi Sabi đối lập lại với hệ quy chiếu thẩm mỹ Tây phương luôn coi trọng sự cân đối, mực thước với những tỷ lệ vàng hoàn hảo. Wabi Sabi đề cao vẻ đẹp bất cân xứng và rất đỗi mộc mạc.
Thông thường, Wabi Sabi được cắt nghĩa đơn giản như sau:
– Wabi nghĩa là tìm thấy sự đủ đầy trong tâm hồn qua cuộc sống đơn sơ, giản dị và khiêm tốn về vật chất. Từ này còn mang nghĩa tách biệt, tận hưởng sự tĩnh lặng điềm nhiên.
– Sabi chính là nét đẹp được tôi luyện qua bàn tay của thời gian khi những đồ vật khoác lên mình chiếc áo bụi sạm màu nhưng vẻ đẹp mang đầy đủ độ “chín”, khuất lấp sau lớp bụi mờ là phẩm giá và khí chất thanh nhã. Những vệt hằn, sứt mẻ, hư hao mà thời gian để lại trở thành những đặc điểm giá trị của vật phẩm đó.
Trong cuộc sống hiện đại, có thể nhận ra triết lý Wabi Sabi hiện diện khá phổ biến trong kiến trúc và thiết kế nội thất. Wabi Sabi thường được kết hợp với các phong cách khác như: Bắc Âu, Đồng quê, Zen (thiền) hay Tối giản.
Từ trần gỗ mộc cho tới sàn nhà xây thô đều toát lên một cảm giác giản dị, đơn sơ.
Sự thô mộc thể hiện ở mảng tường màu xám và chiếc bệ lò sưởi tối giản.
Đặc điểm của thiết kế theo triết lý Wabi Sabi
Người ta thường phân tích Wabi Sabi thông qua những đặc điểm cơ bản dưới đây:
- Chất liệu
Wabi Sabi sử dụng các vật liệu hữu cơ đến từ tự nhiên, gần như loại bỏ các công đoạn gia công làm sạch, đánh bóng. Vật liệu phổ biến gồm: gỗ mộc, kim loại thô, thổ cẩm, đá, đất sét… đây là những chất liệu chuyển tải trọn vẹn và ấn tượng nhất dấu ấn thoái hóa bởi thời gian.
- Kiểu dáng
Wabi Sabi khuyến khích các nhà thiết kế giữ nguyên hình dáng ban đầu của chất liệu hoặc chỉ chỉnh sửa một cách tiết chế, tôn trọng tự nhiên thay vì thay đổi hoàn toàn chúng theo khuôn mẫu có sẵn để tiện cho sinh hoạt. Kiểu dáng nguyên thủy của sản phẩm chính là đặc tính nổi bật, ấn tượng đầu tiên với khách hàng. Trong triết lý Wabi Sabi, tác phẩm nghệ thuật trên hết chỉ có thể là chính nó chứ không phải để cố tình trở thành biểu tượng cho bất cứ điều gì khác.
- Kết cấu
Ngoài chất liệu thô sơ, kết cấu của thiết kế mang phong cách Wabi Sabi thường được giữ nguyên bề mặt xù xì thô ráp, màu sắc giữ nguyên như ban đầu với những sắc độ không đều và đầy ngẫu hứng từ tự nhiên.
- Màu sắc
Đúng với tiêu chí giữ lại những gì nhẹ nhàng và tự nhiên nhất, màu sắc không phải là yếu tố được cổ vũ trong các thiết kế Wabi Sabi. Tại các không gian thiết kế theo phong cách Wabi Sabi, các sắc màu không có cơ hội thể hiện vẻ rực rỡ, trái lại còn chìm hẳn. Bởi lẽ màu sắc chân thực từ tự nhiên thiếu hẳn sự tương phản hay tính thống nhất cần có để bổ trợ nhau tạo nên sự nổi bật. Nhưng chính vì mất hẳn đi tính cầu kỳ mà màu sắc với độ sáng tự nhiên đem lại một cảm giác yên bình trong tâm trí.
- Đơn giản
Sự đơn giản đến từ chất liệu hữu cơ tuyệt đối. Sự đơn giản từ cách thức sáng tạo không cầu kỳ, không kiểu cách. Sự đơn giản độc đáo của Wabi Sabi không buồn tẻ mà hết sức tinh tế, bởi tận cùng đằng sau sự đơn giản ấy là vẻ đẹp của sự chân thật.
Wabi Sabi từ chối tất cả những gì tô vẽ, bày biện không cần thiết mà hướng sự tập trung của con người đến những vật dụng thực sự cần thiết để tâm trí không còn bị thao túng bởi vật chất. Trong phong cách này, người ta đề cao sự bền bỉ, hữu dụng của đồ vật. Một ngôi nhà Wabi Sabi tập trung vào công năng nên được bày biện tối giản với những mộc mạc, thô sờn của thời gian.
Một góc nhỏ trong phòng khách đặc trưng cho phong cách thiết kế nội thất Wabi Sabi.
- Không gian
Trong không gian Wabi Sabi, không hề tồn tại một khoảng không nào vô nghĩa. Bởi theo triết lý phong cách này thì tỷ lệ là thước đo của không gian nhưng chính khoảng trống lại truyền tải bản chất của vũ trụ. Đó là lý do những khoảng trống rộng và thoáng đóng vai trò quan trọng trong kiến trúc Wabi Sabi.
Các khoảng trống kết hợp với nguồn ánh sáng tràn vào nhà qua cửa sổ, đem lại cảm giác thoáng đãng dễ chịu và ngập tràn sinh khí.
- Cân bằng
Phong cách thiết kế nội thất Wabi Sabi phải tái hiện được sự cân bằng hữu cơ của thế giới tự nhiên. Không một công thức nào có thể ước đoán cho hệ thống của tự nhiên bởi vạn vật đều chỉ tìm thấy mình trong một môi trường nhất định. Sự cân bằng, hài hòa với môi trường ấy chính là nguyên lý thiết kế cho nghệ sỹ trong quá trình sáng tạo.
Giữa cuộc sống xô bồ nhộn nhịp, Wabi Sabi giống như một liệu pháp tinh thần hiệu quả khi dần hướng con người tìm thấy sự tĩnh lặng trong chính ngôi nhà mình. Theo quan niệm của người Nhật, không có gì sinh ra trong tự nhiên lại có thể hoàn hảo và trường tồn. Vậy nên Wabi Sabi giống như một cách trân trọng vẻ đẹp chân phương như vốn dĩ của tạo vật, thể hiện sự tôn trọng đến thiên nhiên và rèn giũa tính khiêm nhường, biết chấp nhận sự thật nơi con người.
- Tiết chế
Sự tiết chế sẽ đem lại cảm giác chân thật và trải nghiệm của quy luật vô thường trong không gian. Từ đây, người ta mới hiểu được rằng không có gì là trường cửu, vĩnh viễn, bất biến.
Những chi tiết nội thất mang âm hưởng Wabi Sabi rất dễ nhận ra trong lớp vỏ ngoài nhuốm màu thời gian.
Wabi Sabi thường được kết hợp với các phong cách khác như: Bắc Âu, Đồng quê, Zen (thiền) hay Tối giản.
Những bài học rút ra từ phong cách thiết kế Wabi Sabi
Triết lý của Wabi Sabi chính là học cách chấp nhận cuộc sống vô thường, trân trọng vẻ đẹp của những thứ vốn dĩ không hoàn hảo. Bởi lẽ thời gian trôi đi, vạn vật đều có thể tàn phai, nhưng vun đắp trên đó lại là cái đẹp đã qua dòng lịch sử, là cuộc đời của một vật dụng có ích, đóng góp cái đẹp, công năng và cả niềm vui cho đời. Vẻ đẹp bất toàn đó chính là cốt lõi của sự sống, cho dù bên ngoài phai tàn đi nhưng bên trong vẫn đượm khí chất.
Khi thế giới hiện đại phát triển, tư tưởng văn hóa đặc thù cũng theo đó mà vượt ra khỏi biên giới địa phương mà dần trở thành một phong cách, quan điểm có tầm ảnh hưởng phổ biến. Khái niệm Wabi Sabi trong kiến trúc và thiết kế dần trở thành một trường phái được yêu thích bởi cảm giác dễ chịu, yên bình mà nó mang lại.
Có thể nói, phong cách nội thất Wabi Sabi chính là vẻ đẹp của tạo hóa, là kết tinh của những gì tự nhiên nhất. Sự thô vụng của Wabi Sabi không hướng con người ta đến một không gian sống hoàn mỹ nhưng lại giúp họ tìm thấy hạnh phúc gói trong vẻ đẹp nguyên sơ.
Giữa nhịp sống xô bồ, không gian nội thất Wabi Sabi giống như một khoảng lặng quý giá mà bất cứ ai cũng mong kiếm tìm. Bởi lẽ phàm là con người sống trên đời, có ai lại không mong cầu sự bình yên và thanh thản?A&more Architecture